چکیده
بنگاهها بدنبال راهی هستند تا با ایجاد مزیت رقابتی و کاهش هزینه های تولید ،در بازار های هدف نسبت به رقبا سهم بیشتری داشته باشند.مدل زنجیره ارزش مایکل پورتر ابزار مناسبی بودکه درسال 1985 برای ارزیابی وتعیین حوزه های کسب و کارمعرفی شد.این مدل کمک می کند تا تحلیل دقیق تری از سازمانها و شرکتهایی که توان ایجاد ارزش و مزیت رقابتی را دارند داشت.
زنجیره ارزش مجموعه‌ای از عملیاتهایی است که در یک صنعت به صورت زنجیرگونه انجام می پذیرد تا به خلق ارزش منجر شود.محصولات از میان حلقه های این زنجیره عبور می کنند و در هر حلقه ارزشی به محصول نهایی افزوده می گردد.
معمولاً، هر حوزه کسب و کاری می بایست یک زنجیره ارزش داشته باشد، به این معنی که شرکت های متنوع (از لحاظ نوع کسب و کار)، چندین زنجیره ارزش دارند، که به طور افقی یا عمودی با هم ارتباط دارند یا اگر استراتژی تنوع، خطوط کسب و کاری مستقل از هم را ایجاد نماید،
از این مدل میتوان برای دسته‌بندی وشناسایی فعالیتها و محاسبه میزان افزایش ارزش افزوده هرفعالیت استفاده کرد.اگر شرکتی بتواند درشناسایی وتحلیل فعالیتهای ارزش زای تولیدی بدرستی عمل کند و آن را مدیریت کند،در این صورت می تواند میزان تاثیرهر فعالیت در فازهای تولید را محاسبه و جهت حذف یا توسعه فعالیتی خاص با آگاهی کامل از وضعیت موجود و نتیجه آتی اقدام نمود..
در این تحقیق بر مبنای مدل پورتر فعالیتهای ارزش زای شرکت خزر برق در دو بخش اصلی وفرعی شناسایی و هزینه های فعالیتها در هر فاز ومجموع آنها وهمچنین میزان ارزش افزایی هر فعالیت و هر فاز و در نهایت در انواع محصولات این شرکت به طور جداگانه دقیق محاسبه میگردد.شرکت خزر برق می تواند از نتایج بدست آمده در اصلاح فرآیند تولید و تغییر در میزان تولید انواع محصولات و همچنین بازنگری در بخشهای فروش وخدمات پس از آن ،استفاده نماید.
کلمات کلیدی: (Key words)
زنجیره ارزش مایکل پورتر- هزینه یابی براساس فعالیت- استراتژی تنوع- حوزه های کسب وکار- ارزش افزوده
فهرست مطالب
فصل اول: طرح تحقیق......1
1-1- مقدمه.2
1-2- بیان مسئله .....3
1-2-1- شناسایی فعالیتهای شرکت4
1-3- اهمیت وضرورت تحقیق .....4
1-4- هدف کلی و اهداف جزئی تحقیق......5
1-5- سوال یا فرضیه تحقیق 5
1-6- چارچوب نظری و مدل تحلیلی تحقیق....6
1-7- تعریف عملیاتی ونظری ٬ اصطلاحات7
1-7-1- فعالیتهای اصلی....8
1-7-2- فعالیتهای حمایتی......8
1-8- قلمرو زمانی ومکانی تحقیق9
فصل دوم: ادبیات تحقیق..10
2-1- مقدمه......11
2-2- مدل زنجیره ارزش پورتر...11
2-2-1- ملاحظات مدل پورتر 13
2-2-2- ارزش افزوده چیست؟....13
2-2-3- روشهای محاسبه ارزش افزوده ]23[......13
2-3- نگرش زنجیره ارزش در طراحی زنجیره تامین...15
2-4- علت استفاده پورتر از زنجیره ارزش.....15
2-5- حاشیه سود ]30[......16
2-6- زنجیره تامین. .....17
2-7- ایجاد مزیت در هزینه بر اساس زنجیره ارزش....17
2-8- طراحی مدل زنجیرة ارزش در ابعاد کلی صنعت20
2-9- ده عامل پیشران در هزینه ها..21
2-10- مدل مفهومی زنجیره ارزش تسهیم اطلاعات.....21
2-11- چه مواردی هزینة فعالیت های زنجیرة ارزشی را تعیین می نمایند ؟.24
2-11-1- محرکهای ساختاری هزینه....25
2-11-2- محرکهای اجرایی هزینه25
2-11-3- رقابت هزینه ای ......26
2-11-3-1- سه بخش در زنجیر ارزشی شرکت تفاوت هزینه بر حسب رقبا....26
2-11-3-2- تصحیح معایب هزینه ای مربوط به عرضه کننده ( فروشنده ).....26
2-11-3-3- اصلاح معایب هزینه های داخلی.26
2-12- تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش29
2-13- زنجیره ارزش و تجزیه و تحلیل هزینه30
2-14- تعریف زنجیره ارزش به منظور تجزیه و تحلیل هزینه...30
2-14-1- رفتار هزینه ها......31
2-15- پیشینه تحقیق .31
2-15-1- تحقیقات داخلی....31
2-15-1-1- تحلیل زنجیره ارزش در خوشه مبلمان تهران.....31
2-15-1-2- مقاله تاثیرات فناوری اطلاعات بر زنجیره ارزش سازمانی.....34
2-15-1-2-1- برنامه ریزی منابع انسانی چیست؟.34
2-15-1-2-2- تحلیل زنجیره ارزش صنایع فرآوری سیب زمینی استان اردبیل.]20[.36
2- 15-2- تحقیقات خارجی...40
2-15-2-1- نوآوری زنجیره ارزش..40
2-15-2-2- زنجیره ارزش.40
2-15-2-3- راهنمایی برای تحلیل زنجیره ارزش......40
فصل سوم:روش تحقیق.42
3-1- روش تحقیق: کاربردی- توصیفی...43
3-2- جامعه آماری43
3-3- متغیرها.43
3-4- ابزار جمع آوری اطلاعات.43
3-5- روایی ابزار....44
3-6- مراحل اجرا.. 44
3-7- روش محاسباتی. 44
3-7-1- نحوه محاسبه ارزش افزوده...... 45
3-7-1-1- روش تفریقی45
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل آماری... 46
4-1- مقدمه......47
4-1-1- انواع تابلو ها از نظر سطح ولتاژ.....47
4-2- بررسی سوال فرعی اول تحقیق......48
4-2-1- مرحله اول تدارکات ورودیها...48
4-2-2- مرحله دوم: عملیات ساخت و تولید.49
4-2-2-1- قسمت های مختلف کارگاه تابلو سازی49
4-2-2-1-1- قسمت فلز کاری ....49
4-2-2-1-2- قسمت رنگ....50
4-2-2-1-3- قسمت مونتاژ الکتریکی......52
4-2-3- مرحله سوم: تدارکات خروجی...53
4-2-4- مرحله چهارم: بازاریابی و فروش53
4-2-5- مرحله پنجم :خدمات پس از فروش..53
4-3- بررسی سوال دوم فرعی 54
4-3-1- مرحله اول : تدارک ورودیها......54
4-3-2- مرحله دوم: ساخت و تولید.56
4-3-2-1- لیست هزینه های مراحل تولید درانواع محصولات 58
4=3-3- مرحله سوم:تدارکات خروجیها.68
4-3-4- مرحله چهارم:بازار یابی وفروش..70
4-3-5- مرحله پنجم: خدمات پس از فروش ..71
4-4- بررسی سوال سوم فرعی..74
4-4-1- سهم ومیزان هرکدام ازفعالیتهای ارزشی درارزش افزوده کل....74
4-4-2- محاسبه در صد هزینه های هر فاز ....74
4-4-3- درصد ارزش افزوده هر فعالیت در انواع محصول .77
4-4-4- درصد ارزش افزوده ایجاد شده در انواع محصولات.....82
فصل پنجم:نتیجه گیری84
5-1- مقدمه ....85
5-2- مقایسه با دیگر تحقیقات..86
5-2-1- شرکت خزر برق ساحل....86
5-2-2- مبلمان خوشه تهران.86
5-2-3- شرکت خودرو سازی ایران.....86
5-2-4- زنجیره ارزش صنایع منتخب استان اردبیل87
5-2-5- بهبود مستمر زنجیره های ارزش – تأمین.87
5-2-6- تاثیرات فناوری اطلاعات بر زنجیره ارزش..87
5-2-7- نوآوری در زنجیره ارزش..88
5-2-8- زنجیره ارزش...89
5-2-9-راهنمایی برای تحلیل زنجیره ارزش....89
5-3- محدودیتهای تحقیق..89
5-4- محدودیتهای محقق.....90
5-5- پیشنهاد به شرکت خزر برق.....91
5-6- پیشنهاد به دیگر محققین..91
5-7- نتیجه گیری..92
منابع...93
فهرست جدول ها
جدول (4-1)لیست هزینه های ساخت تابلو 160 آمپر.58
جدول (4-2) لیست هزینه های ساخت تابلو 250 آمپر60
جدول (4-3)لیست هزینه های ساخت تابلو 400 آمپر.62
جدول (4-4)لیست هزینه های ساخت تابلو 630 آمپر65
جدول (4-5) هزینه های هرفاز تولید در انواع محصولات شرکت....68
جدول (4-6) هزینه های هرفاز از زنجیره ارزش تابلو برق.73
جدول ( 4-7)در صد هزینه های هر فاز از زنجیره ارزش.....75
جدول (4- 8 )میزان ارزش افزوده هر فاز از زنجیره ارزش(به تومان)......76
جدول (4-9)درصد ارزش افزوده هر محصول (به تومان).....83
فهرست نمودارها٬ عکسها و نقشه ها
شکل( 1-1 ) زنجیره ارزش مدل پورتر]18[.6
شکل (1-2 )زنجیر هارزش تابلوهای برق شرکت خزربرق7
شکل( 2 - 1) سیستم زنجیره ارزشی..25
شکل(2-2)زنجیره ارزش جهانی مبلمان چوبی.32
شکل(4- 1)زنجیره ارزش تابلو برق شرکت خزر برق......48
شکل(4 - 2) مراحل اجرایی سیستم شستشو و رنگ.....51
شکل(4- 3)زنجیره ارزش در بخش تدارک ورودیها54
شکل (4– 4)زنجیره ارزش فاز ساخت و تولید..57
شکل(4-4)زنجیره ارزش در بخش تدارک خروجیها......69
شکل(4-5 )زنجیره ارزش در بخش بازاریابی وفروش......70
شکل(4-6)زنجیره ارزش در بخش خدمات پس از فروش......72
شکل(4-7)درصد ارزش افزوده هر مرحله از زنجیره ارزش درتابلو برق 160 آمپر..77
شکل(4-8)درصد ارزش افزوده هر مرحله از زنجیره ارزش درتابلو برق 250 آمپر.78
شکل(4- 9)درصد ارزش افزوده هر مرحله از زنجیره ارزش درتابلو برق 400 آمپر..79
شکل(4-10)درصد ارزش افزوده هر مرحله از زنجیره ارزش درتابلو برق 630 آمپر.80
شکل(4-11) درصد ارزش افزوده در انواع محصولات81
فصل اول
طرح تحقیق
فصل اول
1-1- مقدمه
منابع دراختیار بشر محدود میباشد و رقابت جهانی برای تصرف سهم بیشتر بازار از سوی شرکتها شدت گرفته است،داشتن یک استراتژی رقابتی موثربرای یک شرکت بسیارضروریست. تعدد بنگاه ها و شیوه های نوین تولید، استفاده از منابع را بیشتر وسریعتر کرده است.رقابت بین شرکتها برای دستیابی به منابع بیشتر ، بیش از پیش بالا گرفته است. ازطرفی شرکتها بدنبال راهی برای ایجاد مزیت رقابتی از طریق کاهش هزینه های تولید وکسب سود ( ارزش افزوده) بیشتر درفرایند تولیدشان هستند.
یکی از مدل‌هایی که برای محاسبه میزان ارزش افزوده تولید سازمان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد مدل زنجیره ارزش پورتر است. در این مدل حوزه‌های کاری مهم در بنگاه شناسایی و طبقه‌بندی می‌شوند. آقای پورتر این مدل را در برای موسسات و شرکتهای تولیدی و رقابتی مطرح نمود، از مفاهیم مطرح شده در این مدل میتوان برای دسته‌بندی وشناسایی فعالیتها و محاسبه میزان افزایش ارزش افزوده هرفعالیت استفاده کرد.
زنجیره ارزش مجموعه‌ای از عملیاتهایی است که در یک صنعت به صورت زنجیرگونه انجام می پذیرد تا به خلق ارزش منجر شود.محصولات از حلقه های این زنجیره عبور می کنند و در هر حلقه، ارزشی به محصول نهایی افزوده می گردد. باید دقت کرد تا زنجیره ارزش با هزینه یابی بر اساس فعالیت های اشتباه نشود.مدل زنجیره ارزش مایکل پورتر کمک می کند تا بتوانیم تحلیل دقیق تری از سازمانها و شرکتهایی که توان ایجاد ارزش و مزیت رقابتی دارند داشته باشیم . ]17[
به هر حال مدل زنجیره ارزش در دهه‌ی ۹۰ رشد چشمگیری پیدا کرد و تبدیل به اولین ابزار مدیران در مدیریت استراتژیک شده بود. امروزه نیز درصنایع مختلف از قبیل مبلمان- صنعت خودروسازی وحتی تولیدات کشاورزی وآزمایشگاهی بدنبال بهره بردن ازمدل زنجیره ارزش مایکل پورتر هستند وهمچنین عوامل مختلفی که بر این زنجیره مرتبطند شناسایی ومیزان تاثیر آنها نیز محاسبه می گردد مثل تاثیرفناوری اطلاعات بر زنجیره ارزش در شرکت پترونت ، شرکت سازه اطلاعات سازمانی[3] .
مجموعه حوزه‌های کاری تشکیل‌دهندة زنجیره ارزش در بنگاه‌های مختلف تاثیرات متفاوتی بر ارزش و توان رقابتی و اجرایی ایجاد شده بجا می‌گذارند.
میتوان نتیجه گرفت بکارگیری مفهوم زنجیره ارزش منجر به شکل‌گیری نگاه یکپارچه به فعالیتها و وظایف مختلف و به تبع آن منابع سازمان میگردد. این امر کمک می‌نماید که منابع سازمان در جهت مزیت‌های سازمان مورد توجه و ارزیابی قرار گیرند. از آنجایی‌که زنجیره ارزش برای بنگاه‌های مختلف متفاوت است لذا اگر شرکتی بتواند درشناسایی وتحلیل فعالیتهای ارزش زای تولیدی بدرستی عمل کند و آن را مدیریت کند،در این صورت می تواند میزان تاثیرهر فعالیت در فازهای تولید را محاسبه و جهت حذف یا توسعه فعالیتی خاص با آگاهی کامل از وضعیت موجود و نتیجه آتی اقدام نمود. معمولاً زنجیره ی ارزش یک شرکت به زنجیره ی ارزش شرکتهای دیگر متصل می شود و خود عضوی از زنجیره ای بزرگتر است. عده ای معتقد هستند استفاده از واژه ی شبکه به جای زنجیره بهتر است .
رویکرد زنجیره ارزش در تحلیل فعالیتهای درون سازمانی ابزاری موثر در شناخت نقاط ضعف و قوت و تصمیم گیری درمورد هریک از این فعالیتهاست..
بادردست داشتن کلیه فعالیتهای مرتبط با تولید ومیزان هزینه های آنها ومیزان هزینه کل و در نتیجه ارزش افزوده نهایی که از هر واحد محصول خواهیم داشت می توان میزان ارزش افزایی هر فعالیت را محاسبه کرد.از این طرق می توانیم درصد سود دهی هر فعالیت را بدست آوریم.
1-2- بیان مسئله
شرکت خزربرق ساحل در فرایند تولید خود ارزش افزوده را از محصول نهایی محاسبه می نماید ودراین میان هزینه ها وارزش افزوده هر فاز را بصورت جداگانه محاسبه نمی کنند ،که با این ترتیب درهنگام ایجاد موانع تولید و یا توقف یکی از بخشها ویا تغییر در تکنولوژی یک بخش ، نمی توان سود وزیان حاصل از این اتفاقات را به بخشی نسبت داد وبدنبال رفع موردی موانع بر آمدیا فعالیتی را ادامه یا متوقف ساخت. بعنوان مثال اینکه در بخش قاب و بدنه تابلوها اگر ما اقدام به فروش آنها قبل از مونتاژ بکنیم سودحاصل چه تغییری می کند . زنجیره ارزش تولید تابلوهای برق شامل مراحل ساخت بدنه ومونتاژ قسمتهای الکتریکی وانجام چند تست مخصوص می باشد که در این ایستگاهها هربخش در سالنی مجزا مستقر است، بطورکلی تحلیل زنجیره ارزش برای تولید محصولات را میتوان بر حسب فعالیتهای اصلی و پشتیبانی خلاصه نمود.
براساس تئوری و تعریف ، زنجیره ارزش شامل فعالیتهایی است که برای سازمان دارای ارزش افزوده است و می تواند فرایند تولید و عرضه محصول را تسهیل و محصول نهایی را از جهت قیمت ، رقابتی سازد.
زنجیره ارزش مجموعه ای از فعالیتهایی است که سبب می گردد تا در فرایند انجام کار ، ارزش واقعی محصول و یا خدمت را در فرایند تامین ، تولید و توزیع را به شکل علمی تحلیل نماید وارزش افزوده برای ذینفعان بخصوص مشتریان کمک نموده و بقای سازمان را در فضای رقابتی تضمین نماید.
شرکتها درچرخه تولیدخود بدنبال راهی برای افزایش میزان سودند،درتمامی مراحل تولیدازتامین مواداولیه تاعرضه محصول وخدمات پس از فروش این سودرامی توان جستجوکرد.برای اینکار ابتدا بایدفعالیتهای هر بخش راشناسایی کرد وتجزیه وتجلیل نمود،سپس میزان ارزش افزایی هرفعالیت را بدست آوردونسبت آن رادرارزش افزوده نهایی محصول محاسبه کرد. دراین تحقیق می خواهد این سوالات رادرشرکت خزربرق ساحل تولیدکننده تابلو برقهای فشارقوی جستجو کرده و پاسخ دهد.
1-2-1- شناسایی فعالیتهای شرکت
برای همین با استفاده از مدل زنجیر ارزش مایکل پورتر فعالیتهای یک شرکت درقالب فعالیتهای اصلی وپشتیبان تعریف می گردد . ]18[
شناسایی فعالیتها اولین مرحله است پس از تجزیه وتحلیل آنها میزان ارزش افزایی هریک را تعیین ونسبت آن با ارزش افزوده کل محاسبه می شود.جهت محاسبه از روش تولید(تفریق) استفاده میشود.
ارزش افزوده ناخالص = ارزش ستانده - مصارف واسطه
ارزش اافزوده خالص = ارزش افزوده ناحالص – سرمایه ثابت
ارزش افزوده تولید شده میتواند بصورت دستمزد کارکنان،استهلاک برای سرمایه گذاری مجدد تجهیزات ، سود برای شرکت ومالیات به دولت و... صرف گردد .
براساس مدل زنجیره ارزش پورترشرکت خزربرق ساحل فعالیتهای خودرا با تامین مواد اولیه تولید ( پس از ارزیابی عملکرد تامین کنندگان قبلی و مقایسه هزینه تامین مواد وکیفیت مواد مورد نیازاز مناسبترین تامین کننده ) آغاز میکند و درمجموع فعالیتهای حمایتی بیشتر با کاهش هزینه های سربار ارزش افزوده را افزایش میدهد. ]17[
درفعالیتهای اصلی، لجستیک داخلی شرکت شامل سیستمهای بارگیری وحمل وانبارداری مواد اولیه ازتامین کنندگان به خط تولید می باشد . بخش تولید وساخت و بخش فروش و خدمات نیز دراین دسته جا دارند.اما این تحقیقی قصد دارد به شناسایی فعالیتهای بخش تولیدوساخت و میزان ارزش افزوده آنها بصورت ایستگاهی بپردازد.
1-3- اهمیت وضرورت تحقیق
بسیاری از شرکتها، فعالیتهای خود در جهت بهبود را بدون در نظر گرفتن لزوم ایجاد طرح و برنامه ای جامع و کلی آغاز می کنند. این موضوع سبب می شود تا تلاشهای بهبود آنها به طور یکپارچه و کامل انجام نشده و منجر به نتایج کامل و مطلوب نشود. یکی از ابزارهای مطرح شده برای آغاز فعالیتهای بهبود و پشتیبانی از اجرای فلسفه ناب، نقشه برداری جریان(زنجیره) ارزش است. جریان(زنجیره) ارزش مجموعه فعالیتهای ارزش افزا و غیر ارزش افزای مورد نیاز برای رساندن محصول یا گروهی از محصولات به مشتری است که در طول جریانات اصلی فرایند، منابعی مشابه را مصرف می کنند.] 4[
این مجموعه، کلیه فعالیتها ، از زمانی که محصول به شکل ماده خام است تا زمانی که محصول نهایی به دست مشتری می رسد را در بر دارد. نقشه برداری زنجیره ارزش ابزاری جهت بهبود تشکیلات اقتصادی به حساب می‌آید که موجب به نمایش درآمدن فرایند کامل تولید می شود. هدف در این روش شناسایی تمامی اتلافات موجود در جریان ارزش و برداشتن گامهایی جهت حذف آنهاست. زنجیره ارزش همچنین به عنوان ابزاری ارزشمند جهت برنامه ریزی راهبردی مطرح شده که به شناسایی نقاط قوت وضعف فرایند و جریان تولید کمک کرده است.
شرکتهای مختلف در صنایع دیگر به ضرورت محاسبه ارزش افزوده در زنجیره ارزش تولید پی برده وتحقیقاتی صورت داده اند ولی در صنعت تولید تابلوهای برق به محاسبه ارزش افزوده تولید در هر فاز خیلی پرداخته نشده است وانجام تحقیقی دراین زمینه بسیار ضروریست.
1-4- هدف کلی و اهداف جزئی تحقیق
هدف کلی این تحقیق برآورد میزان ارزش افزوده تولید درشرکت خزربرق ساحل براساس مدل زنجیره ارزش مایکل پورتر است.
اهداف فرعی این تحقیق عبارتند از:
- شناسایی فعالیتهای ارزشی در تولید
- تعیین میزان ارزش افزوده هرایستگاه درانواع محصولات
- درصد ارزش افزوده هرکدام از محصولات تولید شده
1-5- سوال یا فرضیه تحقیق
سوال اصلی این تحقیق اینست که میزان ارزش افزوده تولید در شرکت خزر برق ساحل براساس مدل زنجیره ارزش پورتر چقدر است؟
پرسشهای فرعی:
